Czym jest orientacja psychoseksualna i jak odkryć swoją?

Zawsze podobały mi się dziewczyny, ale ostatnio zaczynam chyba czuć coś do mojego przyjaciela. Nie wiem co się dzieje, czy to normalne?
[Adam, 14 lat]

Od początku nie byłam zainteresowana chłopakami, rodzina wmawiała mi, że znajdę sobie kiedyś kawalera, wyjdę za mąż, będziemy mieć gromadkę dzieci. Ale ostatnio zaczynam rozumieć, że ja po prostu tego nie chcę! Za to coraz bardziej myślę, że mogłabym być szczęśliwa z dziewczyną, trochę mi z tym dziwnie, ale trochę też czuję ulgę, że to zauważyłam. [Iza, 16 lat]

Nie wiem czy kiedyś będę mieć chłopaka albo dziewczynę. Wszyscy ciągle dopytują, kiedy to się wydarzy, ale ja czuję, że chyba tego nie chcę? Nie potrzebuję? Chyba nie do końca to rozumiem. [Asia, 15 lat]

Otrzymujemy sporo podobnych wiadomości (a powyższe treści zostały przygotowane na potrzeby artykułu i nie pochodzą z nadsyłanych maili). Pytacie nas jak rozpoznać, zrozumieć czy przyjąć swoją orientację seksualną. Zastanawiacie się czy i jak powiedzieć o tym znajomym i rodzinie. Ponieważ ten temat rodzi wiele wątpliwości, myśli i emocji, dlatego postaramy się rozwiać chociaż część z nich.

Pierwsze momenty

Zawsze myślał_ś, że jesteś osobą heteroseksualną, ale ostatnio zaczyna podobać Ci się osoba tej samej płci? Od zawsze czuł_ś, że podobają Ci się tylko osoby tej samej płci, masz poczucie, że to było dla Ciebie oczywiste? A może czujesz się kompletnie zagubion_ i nie wiesz już co myśleć o związkach i zakochaniu, zastanawiasz się, czy się w tym odnajdziesz?

Ok! Zacznijmy od tego, że niezależnie od Twojej sytuacji możesz mieć różne pytania, wątpliwości i czuć zagubienie w temacie. Dróg do odkrycia swojej orientacji psychoseksualnej jest prawdopodobnie tyle ile osób na świecie – bo przecież każdy z nas jest inny i inaczej przeżywa różne sytuacje. W tym artykule spróbujemy to choć trochę uporządkować, powołując się na najczęściej zadawane nam pytania.

Czy wszystko ze mną ok?

Kiedy mierzymy się z czymś dla nas nowym, odkrywamy swoja cechę, której wcześniej nie widzieliśmy może towarzyszyć nam niepokój, zaskoczenie czy lęk o to, czy wszystko z nami w porządku. Jeśli dodatkowo słyszymy sprzeczne informacje na temat osób LGBT+ może pojawić się w nas pytanie – czy skoro nie jestem osobą heteroseksualną, to wszystko ze mną w porządku? Odpowiadamy – jak najbardziej, wszystko z Tobą ok.

Obecnie mamy dostęp do wielu informacji – widzimy różne rzeczy w telewizji, czytamy w internecie, słyszymy na ulicy. Często zdarza się, że są one sprzeczne, każdy mówi co innego. Możemy się różnić, jeśli chodzi o opinie, własne zdanie, jednak w przypadku faktów i wiedzy, warto sięgać po źródła, które nie są czyimś przypuszczeniem czy opinią, ale opierają się na nauce. Dotyczy to również kwestii orientacji psychoseksualnej. Zgodnie z nauką, wszystkie jej rodzaje są prawidłowe, żadna z nich nie jest lepsza czy gorsza. Orientacje inne niż heteroseksualna nie są, jak dawniej twierdzono, chorobami. Zostały wykreślone z listy chorób przez Światową Organizację Zdrowia (30 lat temu) i Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (48 lat temu). Błędne są również stwierdzenia, że kształtują się poprzez wychowanie czy nieprawidłowe relacje z rodzicami. Orientacja psychoseksualna to jedna z cech, jak wzrost czy kolor oczu – nie wybieramy jej, po prostu ją mamy.

Główne orientacje psychoseksualne to:

Osoby heteroseksualne – czują pociąg do osób przeciwnej płci
Osoby homoseksualne – czują pociąg do osób tej samej płci
Osoby biseksualne – czują pociąg zarówno do osób tej samej, jak i przeciwnej płci
Osoby panseksualne – czują pociąg do osób niezależnie od ich płci lub tożsamości płciowej
Osoby aseksualne – osoby, które nie odczuwają pociągu seksualnego wobec innych osób (całkowicie lub częściowo)

Skąd mogę mieć pewność jaka jest moja orientacja psychoseksualna? Jak się określić?

Nie musisz się określać! Jako ludzie lubimy kategoryzować, porządkować świat. Kiedy coś jest dla nas małe albo duże, czarne albo białe, zimne albo ciepłe, łatwiej nam rozumieć otoczenie, świat staje się prosty i przewidywalny. To samo dzieje się, kiedy myślimy o sobie i innych – jestem niska albo wysoka, ona ma zielone albo brązowe oczy, lubię brokuły, ale nienawidzę brukselki. Często ludzie szukają jasnych odpowiedzi na pytanie o to kim są. Podobnie może być z orientacją psychoseksualną – możemy potrzebować odkryć czy jesteśmy hetero-, homo-, bi-, a- czy panseksualni. Czasem rzeczywiście znajdujemy odpowiedź i mamy 100% pewności, jednak nie zawsze określenie siebie jest takie proste, a to może budzić sporo frustracji. Orientacja psychoseksualna to spectrum, dlatego możemy znajdować się gdzieś pomiędzy i to jest w porządku!

Czy moja orientacja psychoseksualna może się jeszcze zmienić?

Orientacja psychoseksualna kształtuje się i zmienia, jest to złożony proces, w dużej mierze zależny od czynników biologicznych. Jednak po ukształtowaniu się, jest już raczej stała. Nie jesteśmy w stanie dowolnie jej zmieniać, wybierać. Mimo, że nadal można usłyszeć głosy o leczeniu orientacji psychoseksualnej czy “modzie na bycie LGBT” nie mają one nic wspólnego z nauką i wiedzą. Nie da się zmienić orientacji psychoseksualnej, a próby jej “leczenia” nie tylko będą nieudane, ale mogą dodatkowo wywołać wiele przykrych i trudnych doświadczeń, dla osoby, która się im poddaje.

Czy jako osoba LGBT+ mam szansę na stały, bliski związek?

Czasem dobiegają nas krzywdzące i niesprawiedliwe opinie na temat osób nieheteronormatywnych, dotyczące przelotnych związków, braku zaangażowania w relację. Oczywiście zdarzają się osoby, które nie chcą zakładać rodzin, wiązać się na dłużej, nie chcą angażować się emocjonalnie. Nie jest to jednak zależne od orientacji psychoseksualnej, ale dotyczy konkretnych osób, również heteroseksualnych. Osoby LGBT+ mogą tworzyć bliskie, długoterminowe i szczęśliwe związki, które nie muszą różnić się od związków heteroseksualnych – i często tak się dzieje!

Jak ja teraz powiem o tym rodzicom/przyjaciołom?

Po pierwsze, warto zacząć od odpowiedzi na pytania: czy chcę im o tym mówić? Czy jestem na to gotowy/a? Brzmi banalnie, ale zdarza się, że odczuwamy dużą presję podzielenia się informacją na temat swojej orientacji psychoseksualnej, choć obawiamy się reakcji, nie czujemy się gotowi czy nie chcemy się tym dzielić. Pamiętaj, jeśli nie chcesz komuś mówić o swojej orientacji albo czujesz, że reakcja tej osoby mogłaby być dla Ciebie przykra – nie musisz tego robić. To Twoja prywatna sprawa i nikt nie może tego od Ciebie wymagać. To twoja decyzja, ważne, żeby była zgodna z tym czy chcesz komuś o tym powiedzieć i czy czujesz się na to gotowy/a.

Zazwyczaj ludzie potrzebują trochę czasu, aby w pełni zrozumieć i zaakceptować siebie, a decyzja o poinformowaniu innych może w nich dojrzewać. Czasem trwa to kilka dni, tygodni, miesięcy, czasem kilka lat a u innych nie wydarza się nigdy. Dużo zależy od naszych relacji z osobami którym planujemy powiedzieć i ich spodziewanej reakcji. Niektórym pomaga podzielenie się tym z inną osobą, jeśli mamy kogoś kto nas przyjmie, zaakceptuje i zrozumie może być to duże wsparcie. Są też osoby, które nie chcą się tym z nikim dzielić lub wiedzą, że nie zostanie to dobrze przyjęte, przez co nie decydują się nikogo informować – to też jest ok.

Pamiętaj, że to ty decydujesz czy i kto się dowie o twojej orientacji. Nikt komu powiesz nie powinien przekazywać tej informacji dalej, bez twojej zgody!